Biografias de mulheres para a infância no contexto brasileiro e galego

Autores

DOI:

https://doi.org/10.1590/1806-9584-2022v30n275262

Palavras-chave:

biografias ficcionalizadas, co-educação, mulheres, literatura brasileira para crianças e jovens, literatura galega para crianças e jovens

Resumo

Alcançar uma sociedade mais justa e equilitária depende, em grande parte, da educação que meninas e meninos recebem. É por esse motivo que este trabalho analisa, a partir de uma metodologia crítica-comparativa, as biografias ficcionalizadas de mulheres publicadas nos últimos anos no Brasil e na Galiza (Espanha), voltadas preferencialmente a crianças e jovens. Defende-se que esses títulos são instrumentos adequados para promover uma visão mais igualitária da relevância que mulheres e homens tiveram ao longo da história, sendo obras de qualidade literária e estética que devem ser conhecidas e utilizadas por professores e mediadores entre o livro e a leitura, para que meninas e meninos possam acessar referências femininas que foram silenciadas pelo patriarcado.

Downloads

Não há dados estatísticos.

Biografia do Autor

Isabel Mociño-González, Universidade de Vigo (Espanha)

ISABEL MOCIÑO é doutora en Filoloxía pola Universidade de Santiago de Compostela e profesora no Departamento de Didácticas Especiais da Universidade de Vigo, onde lecciona disciplinas da área da Didáctica da Lingua e da Literatura. É persoal científico do Instituto de Ciencias da Educación (ICE-USC) e membro dos proxectos “Informes de Literatura” e “Investigación en Literatura Infantil e Xuvenil” do Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades. Forma parte de grupos e redes de investigación, como a Rede Temática de Investigación “Las Literaturas Infantiles y Juveniles del Marco Ibérico e Iberoamericano” (LIJMI) e “A LIX angloxermana e a súa tradución”, ademais de ser membro de ANILIJ (Asociación Nacional de Investigación en Literatura Infantil y Juvenil), de ELOS (Asociación Galego-Portuguesa de Investigación en Literatura Infantil e X/Juvenil), da que é presidenta, e da Asociación Galega da Crítica (AGC). Ten participado en numerosos encontros científicos nacionais e internacionais e publicado estudos en libros colectivos, revistas e xornais sobre literatura galega e Literatura Infantil e Xuvenil, entre os que cabe destacar a Historia da Literatura Infantil e Xuvenil galega (Xerais, 2015), coordinada por Blanca-Ana Roig Rechou. 

Eliane Santana Dias Debus, Universidade Federal de Santa Catarina

Eliane Santana Dias Debus é doutora pela PUCRS (Letras/2001), Pós-Doutorado na Universidade do Minho (Educação/2018), professora do Departamento de Metodologia de Ensino da Universidade Federal de Santa Catarina, professora dos Programas de Pós-Graduação em Educação e Estudos da Tradução. Líder do Grupo de pesquisa Literalise (CNPq/2013)

Referências

AGRELO, Eulalia; MOCIÑO-GONZÁLEZ, Isabel; NEIRA, Marta. “Las antologías en la Literatura Infantil y Juvenil gallega como instrumentos didácticos en la enseñanza”. Tabanque. Revista Pedagógica, Universidad de La Rioja, n. 21, p. 139-160, 2008.

ALARIO, Ana; ANGUITA, Rocío. “¿La mitad de la humanidad forma parte de la diversidad?: el sexismo en las aulas y la coeducación como alternativa”. Revista Interuniversitaria de Formación del Profesorado, Universidad de Zaragoza, n. 36, p. 33-43, 1999. Disponible en https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=118043. Consultado el 26/01/2020.

ARAT, Necla. “Reescribir los libros de texto de la escuela elemental desde una perspectiva sensible al género”. Quaderns de la Mediterrània, Barcelona, n. 7, p. 51-58, 2007.

ARRAES, Jarid. Heroínas negras brasileiras em 15 cordéis. São Paulo: Pólen, 2017.

BENJAMIN, Walter. “As Teses sobre o Conceito de História”. In: BENJAMIN, Walter. Obras Escolhidas. São Paulo: Brasiliense, v. 1, 1985. p. 222-232.

BOSCH, Esperanza, FERRER, Victoria; ALZAMORA, Aina. El laberinto patriarcal: reflexiones teórico prácticas sobre violencia contra las mujeres. Barcelona: Anthropos, 2006.

CARRERA, Mavi; LAMEIRAS, María; CID, Xosé Manuel; RODRÍGUEZ, Yolanda; ALONSO, Patricia. “De las tecnologías del género a las tecnologías de la subversión, un desafío pedagógico para la educación social”. Revista de Educación Social, Barcelona, n. 21, p. 8-27, 2015.

COLOMER, Teresa; OLID, Isabel. “Princesitas con tatuaje. La nueva cara del sexismo en la ficción juvenil”. Texto de didáctica de la lengua y la literatura, n. 51, p. 55-67, 2009.

COSTAS, Ledicia; AGRA, Eva. Pepa a Loba. Santiago de Compostela: Urco Editora, col. Mulleres bravas da nosa historia, 2018.

DEBUS, Eliane. Antonieta. Tubarão: Copiarte, 2019.

DION, Robert. “Biographie et fiction”. Matraga, Rio de Janeiro, v. 24, n. 42, p. 555-575, 2017.

DOLERA, Leticia. Morder la manzana: la revolución será feminista o no será. Barcelona: Planeta, 2018.

ETXANIZ, Xabier. “La ideología en la literatura infantil y juvenil”. Cauce. Revista Internacional de Filología, Comunicación y sus Didácticas, Sevilla, n. 27, p. 83-96, 2004.

GARCÍA, Silvia; PÉREZ, Eulalia. Las mentiras científicas sobre las mujeres. Madrid: Catarata, 2017.

LADO, María; AGRA, Eva. Rosalía de Castro. Santiago de Compostela: Urco Editora, col. Mulleres bravas da nosa historia, 2016.

LLORENT-BEDMAR, Vicente; COBANO-DELGADO, Verónica. “La mujer en los libros de texto de bachillerato en España”. Cadernos de Pesquisa, São Paulo, v. 44, n. 151, 2014. Disponible en http://www.scielo.br/scielo.php?pid=S0100-15742014000100008&script=sci_arttext&tlng=es. Consultado el 02/06/2020.

LUNA, Ana. “A literatura infantil e xuvenil galega traducida. Achegas para o seu estudo”. In: LUNA, Ana; MONTERO, Silvia (Eds.). Tradución e Política editorial de Literatura infantil e xuvenil. Vigo: Universidade de Vigo, 2006, p. 109-128.

LUNA, Ana; FERNÁNDEZ, Áurea; GALANES, Iolanda; MONTERO, Silvia (Eds.). Literaturas extranjeras y desarrollo cultural. Hacia un cambio de paradigma en la traducción literaria gallega. Frankfurt: Peter Lang, 2015.

MÉNDEZ, Mila. “Elas son as grandes pioneiras galegas”. La Voz de Galicia, A Coruña, “Fugas”, 15 febreiro 2018, p. 4-5.

OLIVEIRA, Susane Rodrigues de. “Violência contra mulheres nos livros didáticos de História (PNLD 2018)”. Revista Estudos Feministas, Florianópolis, v. 27, n. 3, dez. 2019. Disponible en https://periodicos.ufsc.br/index.php/ref/article/view/1806-9584-2019v27n358426/42107. Consultado el 10/06/2020. DOI: 10.1590/1806-9584-2019v27n358426.

PASTOR, Brígida M. “La literatura infantil como espacio mediador en la educación de género”. Raído, Dourados, v. 8, n. 17, p. 87-104, 2014.

PENA, Montse. Feminismos e literatura infantil e xuvenil en Galicia. Santiago de Compostela: Laiovento, 2018.

REIMÓNDEZ, María; AGRA, Eva. Xulia Minguillón. Santiago de Compostela: Urco Editora, col. Mulleres bravas da nosa historia, 2018.

RIBEIRO, Elvira; AGRA, Eva. Maruja Mallo. Santiago de Compostela: Urco Editora, col. Mulleres bravas da nosa historia, 2017.

RICHE, Rosa Maria Cuba. “O feminino na Literatura Infantil e Juvenil Brasileira: poder, desejo e memória”. Suplemento FNLIJ – Reflexões sobre leitura e literatura infantil e juvenil. Fascículo n° 1, 1997.

RÍOS, Eli; AGRA, Eva. María Victoria Moreno. Santiago de Compostela: Urco Editora, col. Mulleres bravas da nosa historia, 2016.

RODRÍGUEZ, Anaír; CASTILLO, Abi. Pioneiras 2. Galegas que abriron camiño. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 2019.

RODRÍGUEZ, Anaír; DÍAZ, Nuria. Pioneiras. Galegas que abriron camiño. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 2018.

RODRÍGUEZ, Rosa. “La imagen y el papel de la mujer en los libros de texto escolares en España”. EscuelaAbierta, Andalucía, n. 1, p. 257-265, 1998.

ROIG, Blanca-Ana (Coord.). Historia da literatura infantil e xuvenil galega. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 2015.

ROIG, Blanca-Ana; NEIRA, Marta. “El papel de la mujer en la literatura infantil y juvenil gallega hasta el año 2006”. In: VÁZQUEZ, Celia (Ed.). Diálogos intertextuales 3: en busca de la voz femenina. Temas de género en la literatura infantil y juvenil de la Península Ibérica y Latinoamérica. Frankfurt: Peter Lang, 2010. p. 329-348.

ROIG, Blanca-Ana; SOTO, Isabel; NEIRA, Marta (Coords.). As mulleres como axentes literarios na LIX do século XXI. Vigo: Edicións Xerais de Galicia, 2018.

SÁINZ, Milagros; LÓPEZ-SÁEZ, Mercedes; LISBONA, Ana. “Expectativas de rol profesional de mujeres estudiantes de carreras típicamente femeninas o masculinas”. Acción Psicológica, Facultad de Psicología de la Universidad Nacional de Educación a Distancia, v. 3, n. 2, p. 111-123, 2004.

SANTOS, Miguel Ángel. El harén pedagógico. Perspectiva de género en la organización escolar. Barcelona: Graó, 2000.

SERANTES, Arantxa; SOLLA, Tania. O valor das ideas: a precursora do libro electrónico. Pequena biografía de Ángela Ruíz Robles. A Coruña: Lela Edicións, col. Mulleres galegas, n. 5, 2018.

SILVA, Vera Maria Tietzmann. Literatura infanto-juvenil: seis autores, seis estudos. Goiania: Editora da UFG, 1994.

SOUZA, Duda Porto de; CARARO, Aryane. Extraordinárias – Mulheres que revolucionaram o Brasil. São Paulo: Seguinte, 2017.

SUBIRATS, Marina. “Coeducación o escuela segregada: un viejo y persistente debate”. In: RYAN, Estrella; LEMUS, Soledad de (Coords.). Coeducación: Propuestas para alcanzar la igualdad de género desde las aulas. Granada: Universidad de Granada, 2010. p. 17-39.

SUBIRATS, Marina. “Conquistar la igualdad: la coeducación hoy”. Revista Iberoamericana de Educación, Madrid, n. 6, p. 49-78, 1994.

TERRÓN, Mª Teresa; COBANO-DELGADO, Verónica. “El papel de la mujer en las ilustraciones de los libros de texto de Educación Primaria”. Foro de Educación, Salamanca, v. 6, n. 10, p. 385-400, 2008.

THIESSE, Anne-Marie. La Création des Identités Nationales. Europe XVIII-XX siècle. Paris: Éditions du Seuil, 1999.

THOMÉ, Débora. 50 Brasileiras Incríveis para Conhecer Antes de Crescer. Ciência & Letras. Fev. de 2019. Disponible en https://www.youtube.com/watch?v=epv3FcmYGp4.

THOMÉ, Débora. 50 Brasileiras Incríveis para Conhecer antes de Crescer. Rio de Janeiro: Record (Galera), 2017.

TORRES, Obdulia; PAU, Bernadette. “Techo de cristal’ y ‘suelo pegajoso’. La situación de la mujer en los sistemas alemán y español de ciencia y tecnología”. Revista Iberoamericana de Ciencia, Tecnología y Sociedad, Buenos Aires, v. 6, n. 18, p. 35-59, ago. 2011. Disponible en http://www.revistacts.net/files/Volumen%206%20-%20N%C3%BAmero%2018/FINALES/Torres.pdf. Consultado el 24/05/2020.

Publicado

2022-09-14

Como Citar

Mociño-González, I., & Debus, E. S. D. (2022). Biografias de mulheres para a infância no contexto brasileiro e galego. Revista Estudos Feministas, 30(2), 12. https://doi.org/10.1590/1806-9584-2022v30n275262

Edição

Seção

Artigos

Artigos Semelhantes

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 > >> 

Você também pode iniciar uma pesquisa avançada por similaridade para este artigo.